Mikołajki początkowo były wsią kościelną, dziś są znaną miejscowością turystyczną na Mazurach. Położone w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich Mikołajki są malowniczym miastem, chętnie odwiedzanym przez turystów. Stanowią bardzo dobrą bazę wypadową do Mrągowa i Giżycka.
Wśród wielu żeglarzy Mikołajki zdobyły opinię stolicy żeglarstwa w Polsce. Przesądziły o tym wspaniałe warunki do uprawiania sportów wodnych nad Jeziorem Mikołajskim, a także przemyślana infrastruktura żeglarska. W mieście znajduje się Wioska Żeglarska, przystań Żeglugi Mazurskiej i wypożyczalnie sprzętu wodnego, a nawet serwis łodzi motorowych.
Jeśli chodzi o zabytki to bezkonkurencyjny w kwestii popularności jest kościół pw. św. Trójcy. Został on wzniesiony wg projektu Karola Fryderyka Schinkla. Wnętrze cieszy oko sklepieniem kolebkowym z kasetonami czy drewnianymi emporami. Można podziwiać także wartościowe obrazy i organy.
Tuż obok świątyni mieści się Muzeum Reformacji Polskiej. Zgromadziło ono ciekawy zbiór zabytków drukarstwa i piśmiennictwa mazurskiego sprzed zakończenia II wojny światowej. Inne warte wspomnienia zabytki miasta to kościół Matki Boskiej Różańcowej, domy, kamienice i młyn.